Save the Children: "Een transfer naar een open structuur in Sicilië is het mooiste moment in de procedure"

Door Pieter Stockmans, Amnesty-activist en deelnemer aan het Amnesty-kamp op Lampedusa

28 juli 2011. De internationale NGO Save the Children zit mee in het proces van aankomst, opvang en opsluiting van minderjarigen. Anders dan Terre des Hommes, die enkel een bezoekrecht heeft tot het gesloten centrum voor minderjarigen, is Save the Children een officiële overheidspartner in de procedure, in het Praesidium project samen met de Italiaanse regering, UNHCR en de Internationale Organisatie voor Migratie.

Een medewerkster van Save the Children zakt af naar onze camping, waar ze een bewogen toelichting geeft bij het proces dat niet-begeleide minderjarigen doorlopen in Lampedusa. “Wij maken deel uit van het Praesidium project dat de aankomst en opvang van migranten via de zee moet verbeteren en de gemengde migrantenstromen op zee moet beheersen (migranten, asielzoekers,…). Dit zijn immers bijzonder kwetsbare migranten, zeker de minderjarigen. Zij zijn eigenlijk driedubbel kwetsbaar: ze zijn minderjarig, ze ondernemen een levensgevaarlijke en traumatiserende reis over land en zee, en ze worden opgesloten.”

Nummer 36 van de derde boot

Medewerkster van
Save the Children - Italia

“Onmiddellijk na hun aankomst per boot op Lampedusa worden de minderjarigen met de bus naar het gesloten centrum gebracht. In de ingangshal moeten ze wachten en krijgen ze een nummer. Nummer 36 van de derde boot, bijvoorbeeld. Daar blijven ze meestal lang opgesloten vooraleer ze steun krijgen als niet-begeleide minderjarige. Er wordt ook onderzocht of ze wel minderjarig zijn, via een botscan van de pols. Dat is een erg onbetrouwbare methode.”

“Deze minderjarigen zouden sneller moeten worden overgebracht naar open opvangstructuren in Sicilië. In het gesloten centrum op Lampedusa wordt er niets voor hen georganiseerd. Ze doen de hele dag niks anders dan basketballen en muziek luisteren. Een transfer naar een open structuur in Sicilië is dan ook het mooiste dat in heel de procedure kan gebeuren. Wij stralen dan van enthousiasme.”

Michela zag onderweg met haar scooter toevallig een dergelijke transfer. Ze volgde de bus van het centrum naar de haven, waar de minderjarigen allemaal aan boord worden gelaten van een groot schip. Ze dragen rode petjes, om herkenbaar te zijn. “De Tunesische jongeren voelen zich daardoor vernederd” zegt de medewerkster van Save the Children. Michela zag door de lens van haar fototoestel ook medewerkers van Save the Children. “We proberen kinderen van dezelfde leeftijd en taalgroep samen over te brengen.”

Transfers lopen de laatste tijd vertraging op wegens het grote aantal niet-begeleide minderjarigen dat aankwam sinds de onrusten in Noord-Afrika. Op 1,5 maand kwamen meer dan 530 kinderen aan op Lampedusa. Na die tijd verbleven nog steeds 250 minderjarigen in het gesloten centrum. 283 werden overgebracht naar open centra in Sicilië. Vandaag zitten er 260 minderjarigen in het centrum. Save the Children heeft deze vertraging aangeklaagd.

Er is een gebrek aan opvangplaatsen voor niet-begeleide minderjarigen in Italië. De minister van Sociale Zaken lanceerde in juni 2011 een oproep aan de Italiaanse gemeentes om opvangplaatsen te openen.

“Op 24 uur werden 600 plaatsen gevonden voor de opvang van minderjarigen in de gemeenschap. Vanaf juli 2011 nam het Rode Kruis een mooi, oud gebouw in gebruik. Maar dit is en blijft noodopvang. Het moet tijdelijk zijn, anders wordt dit even onaanvaardbaar. De eindbestemming voor niet-begeleide minderjarigen moeten duurzame, open opvangstructuren in de gemeenschap zijn.”

Tunesische jongeren terug gestuurd naar Tunesië

Boten uit Sfax, waarmee Tunesische
jongeren naar Lampedusa kwamen

“Veel Tunesische jongeren worden als meerderjarig beschouwd. Zij worden dan overgebracht naar het CIE van Lampedusa, het gesloten centrum voor volwassenen, om gedwongen te worden terug gestuurd naar Tunesië. Sinds 5 april is er immers een akkoord tussen Italië en de overgangsregering in Tunesië.”

De Tunesische jongeren zijn vooral adolescenten. De laatste maanden kwamen er heel veel aan, een 800-tal. Zij zijn meestal tussen de 17 en 18 jaar, maar er zijn er ook tussen 15 en 16 jaar. Vanaf maart kwamen er ook families met heel kleine kinderen uit Libië aan. De meeste minderjarigen komen uit Mali, Ghana en Niger.

Waakhond

“Wij zijn de enige NGO-partner in dit project. We nemen zelf geen actieve rol op in het proces, maar wij monitoren de andere actoren. Het project wordt inmiddels niet meer door de EU gefinancierd, maar door het Italiaanse ministerie van Binnenlandse Zaken. Dat is een goede zaak, want nu is dit een eigen praktijk van het ministerie.”

Sommigen onder ons vragen zich of Save the Children nog voldoende onafhankelijk is om kritiek te uiten op wat er fout loopt in de procedure, als ze er zelf deel van uitmaken en nu voor hun werk zelfs gefinancierd worden door het Ministerie dat de rechten van de minderjarigen schendt.

“We vergeten onze rol van publieke waakhond niet. We klagen regelmatig de schendingen van de kinderrechten aan. Doordat we in het project zitten, hebben we toegang tot meer informatie en zien we echt hoe het proces verloopt en hoe de minderjarigen behandeld worden. Maar het is inderdaad gevaarlijk: het ministerie misbruikt onze deelname soms als ze zeggen dat ze de rechten van de minderjarigen respecteren doordat er hulporganisaties in de procedure zitten.”

"Minderjarigen opsluiten is illegaal"

Giusi D’Alconzo, coördinator van het onderzoeksteam van Amnesty International Italië, geeft even voor de duidelijkheid mee dat het gesloten centrum in strijd is met het internationaal recht. “Het mag niet gesloten zijn, minderjarigen moeten er kunnen komen en gaan. Als reden voor het gesloten karakter van het centrum geven de autoriteiten het magische woord: sicurezza. Veiligheid. De kinderen en jongeren worden systematisch en vlak na hun aankomst opgesloten. Dat is illegaal, omdat opsluiting van kinderen enkel kan als uiterste maatregel. Ik ken geen enkele andere situatie in Italië waar de rechten van minderjarigen zo geschonden worden” zegt ze.

Save the Children beaamt dit: “Wij hebben al herhaaldelijk gevraagd om met minderjarigen buiten activiteiten te mogen doen. Naar het strand gaan bijvoorbeeld. Zodat ze iets zien van het eiland waar ze opgesloten zitten. Maar dat werd steeds geweigerd. Waarom geen pilootproject opstarten om deze minderjarigen op een andere manier op te vangen?”

Ik denk even aan België, waar de regering in 2008 een pilootproject startte om minderjarigen niet langer op te sluiten. Gezinnen met kinderen verblijven tijdens een uitwijsprocedure nu in open woningen en krijgen er intensieve begeleiding die voldoet aan hun noden als gezin. Jarenlang was het overheersende discours in België dat gezinnen nooit zouden terugkeren als we ze niet zouden opsluiten. Maar na jarenlang campagne voeren tegen de schadelijke opsluiting van kinderen en voor het toepassen van effectieve alternatieven, zijn we er in België in geslaagd dat discours gedeeltelijk om te slaan. Misschien ook iets voor Lampedusa?

Pieter Stockmans